Πως οι ναζί λεηλάτησαν τις ελληνικές αρχαιότητες

«Για τους Γερμανούς, όλα τα μνημεία ήταν ουρητήρια και κατά προτίμηση το εσωτερικό του Παρθενώνα». Έτσι καταλήγει ο ειδικός τόμος που εξεδόθη το 1946 από το υπουργείο Παιδείας με τίτλο «Ζημίαι των αρχαιοτήτων εκ του πολέμου και των στρατευμάτων κατοχής». Εκεί καταγράφονται αναλυτικότατα οι κλοπές ελληνικών αρχαιοτήτων από τα μουσεία, οι λαθρανασκαφές, οι καταστροφές και οι ζημιές μνημείων από τους ναζί.

Τα γερμανικά, ιταλικά και βουλγαρικά στρατεύματα απεδείχθησαν ορδές «νέων Ελγιν», που κατέκλεψαν ανεκτίμητης αξίας αρχαιότητες.

Οι περισσότερες εξ αυτών εστάλησαν στη Γερμανία, στην Αυστρία και σε άλλες χώρες. Κάποιες εξετέθησαν ακόμα και σε μουσεία, ενώ οι πιο πολλές παραμένουν άγνωστο πού βρίσκονται. Ελάχιστες έχουν επιστραφεί στην Ελλάδα.


Ο «Τύπος της Κυριακής » αποκαλύπτει στοιχεία από τρεις εκθέσεις που συντάχθηκαν μεταπολεμικά γι’ αυτή τη λεηλασία. Πρόκειται για την καταγραφή του υπουργείου Παιδείας, την έκδοση του υπουργείου Ανοικοδομήσεως, το 1947, του Κωνσταντίνου Δοξιάδη, με τίτλο «Θυσίες της Ελλάδος, αιτήματα και επανορθώσεις στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο», και την έκθεση του βρετανικού υπουργείου Πολέμου («Works of Art in Greece. Losses and Survivals», War Office).

Τις πλέον λεπτομερείς καταγραφές είχε κάνει το υπουργείο Παιδείας. Από αυτές αποδεικνύεται περίτρανα ότι το Γ’ Ράιχ ήταν «στρατός αρχαιοκαπήλων». Ως γνωστόν, τόσο για τις πολεμικές αποζημιώσεις και το κατοχικό δάνειο, που ανέρχονται σε εκατοντάδες δισ. ευρώ, όσο και για τις κλεμμένες αρχαιότητες, η Γερμανία έχει δώσει «ψίχουλα» στην Ελλάδα. Ωστόσο, ουδεμία ελληνική κυβέρνηση έχει διεκδικήσει σθεναρά τις αποζημιώσεις.

Υπό το πρίσμα των τελευταίων δραματικών οικονομικών εξελίξεων στη χώρα μας, κοινή πεποίθηση είναι ότι έχει έλθει η ώρα για ανακίνηση της μείζονος αυτής υπόθεσης. Πόσω μάλλον, αφού οι γερμανικές αποζημιώσεις αντιστοιχούν σε ένα πάρα πολύ μεγάλο μέρος του σημερινού ελληνικού χρέους.

Σύμφωνα με τον τόμο του υπουργείου Ανοικοδομήσεως, «όλους σχεδόν τους αρχαιολογικούς τόπους τούς κατέλαβαν οι δυνάμεις του εχθρού και σε πολλούς προκάλεσαν σημαντικές καταστροφές, γιατί έκλεψαν, κατέστρεψαν, έκτισαν πυροβολικά και έργα, χωρίς να σέβωνται τίποτε. Οι Γερμανοί προκάλεσαν καταστροφές σε 87 αρχαιολογικούς ή ιστορικούς χώρους, οι Ιταλοί σε 39 και οι Βούλγαροι σε 3. Σήμερα, μερικοί σημαντικοί αρχαιολογικοί τόποι, όπως της Βάρης, της Δημητριάδος ή του Παλαιοκάστρου Κρήτης, δεν υπάρχουν».

Και συνεχίζει: «Έγιναν, όμως, και αυθαίρετες ανασκαφές, που προκάλεσαν την καταστροφή και την κλοπή αρχαιολογικών θησαυρών. Ο,τι βρήκαν στις ανασκαφές αυτές, οι κατακτητές το πήραν μαζί τους και μας μένει ακόμα άγνωστο. Τέτοιες καταστροφές έγιναν από Γερμανούς σε 24 τόπους και από Ιταλούς σε 2. Σημαντικές ήταν και οι κλοπές αρχαιολογικών θησαυρών. Οι Γερμανοί, ειδικότερα, έκλεψαν αρχαιότητες από 42 μουσεία ή αρχαιολογικούς χώρους (σ.σ.: αρχαιολογικές συλλογές, αγάλματα, ανάγλυφα, νομίσματα, χρυσοί στέφανοι, ιερά σκεύη κ.λπ.). Οι Ιταλοί έκλεψαν αρχαιότητες από 33 μουσεία ή αρχαιολογικούς χώρους. Οι Βούλγαροι από 9 μουσεία ή αρχαιολογικούς χώρους».

Τέλος, λεηλατήθηκαν, καταστράφηκαν, αλλά και υπέστησαν τεράστιες ζημιές πολλές βυζαντινές αρχαιότητες. Και βέβαια, κυρίως εκκλησίες. Εκτιμάται ότι καταστράφηκαν 15 μοναστήρια, μεταξύ των οποίων τα ιστορικής σημασίας Αγίας Λαύρας και Μεγάλου Σπηλαίου, καθώς και 300 εκκλησίες, με έργα μεγάλης πολιτιστικής αξίας.



«Επαγγελματίες» βάρβαροι και αρχαιοκάπηλοι

Λάκκος σε αίθουσα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, γεμάτος με αγάλματα, πριν καταχωθούν για να σωθούν από τους ληστές - κατακτητές (από το βιβλίο του Β. Πετράκου)

Αποκαλυπτικές για τη βαρβαρότητα απέναντι στα παγκόσμιας σημασίας μνημεία, αλλά και τον «επαγγελματισμό» στην αρχαιοκαπηλία, ακόμα και αρχαιολόγων Γερμανών, είναι οι περιγραφές που υπάρχουν στον ειδικό τόμο του υπουργείου Παιδείας το 1946 («Ζημίαι των αρχαιοτήτων εκ του πολέμου και των στρατευμάτων κατοχής»).


Ακρόπολη
Γερμανοί αξιωματικοί και στρατιώτες με ξιφολόγχες ή άλλα μέσα αποσπούσαν κατεργασμένα μάρμαρα, φτάνοντας συχνά μέχρι την πλήρη καταστροφή σπουδαίων αρχιτεκτονημάτων. Δεν σεβάστηκαν ούτε τον Παρθενώνα. Αυτά γίνονταν καθημερινά, για όλο το διάστημα της Κατοχής.


Αθήνα
Γερμανοί αξιωματικοί πήραν αρχαία κεφαλή γυναικός, σε άριστη κατάσταση, του 4^ου αιώνος π.Χ., την οποία χάρισαν στο στρατάρχη Λιστ. Αυτός την έβγαλε από την Ελλάδα (σ.σ.: στο Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αθηνών διευθυντής ήταν ο Βάλτερ Βρέντε, αρχαιολόγος, αλλά ακραιφνής ναζί, με τον οποίο είχε συναντηθεί και ο Χίτλερ όταν είχε έλθει στην Αθήνα).


Κεραμεικός
Οι χιτλερικοί, κατά την αποχώρησή τους από την Αθήνα, πυροβόλησαν κατά του ανάγλυφου του Χάρωνος.


Σούνιο
Οι Γερμανοί, κατά την αποχώρησή τους, έκαναν ανατινάξεις κοντά στο Ναό του Ποσειδώνα. Ένα περιστύλιο της ανατολικής πλευράς κομματιάστηκε.


Κορωπί
Στο σχολείο ήταν συγκεντρωμένη η αρχαιολογική συλλογή. Οι Γερμανοί διέλυσαν τελείως αυτή τη συλλογή, πολλά αρχαία αντικείμενα τα χρησιμοποίησαν για να στολίσουν τη λέσχη τους, άλλα τα έκλεψαν και άλλα τα κατέστρεψαν.


Ελευσίνα
Γερμανοί στρατιώτες διέρρηξαν το μουσείο και αφαίρεσαν αγγεία και διάφορα ειδώλια. Επίσης, οι χιτλερικοί ανέτρεψαν κολόνες και κατέστρεψαν διάφορα αρχαία στο εκεί μουσείο. Ο,τι μπορούσαν το έπαιρναν σαν «ενθύμιο». Με τις αρχαιότητες «προστάτευαν» το υδραγωγείο, το οποίο είχαν μετατρέψει σε καταφύγιο.


Αίγινα
Τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο του 1941 ο Γερμανός αρχαιολόγος Βάλτερ γέμισε τέσσερα κιβώτια αρχαία από την Αίγινα και τα έβγαλε στο εξωτερικό. Το τι πήρε αυτός ο «αρχαιολόγος» δεν έγινε δυνατό να εξακριβωθεί, γιατί επί πολλά έτη πριν από τον πόλεμο ο ίδιος έκανε ανασκαφές εκεί.


Μυκήνες
Το καλοκαίρι του 1941 Γερμανοί στρατιώτες πήραν δύο πλάκες από τον κυκλικό περίβολο των τάφων. Τον Αύγουστο του 1943 πέντε Γερμανοί στρατιώτες μπήκαν στο Θησαυρό του Ατρέως και με κοπίδια, σφυριά κ.λπ. κατέστρεψαν τάφους για να αφαιρέσουν πέντε χάλκινους ήλιους. Αλλοι «συμβάρβαροί» τους πυροβόλησαν με περίστροφα τα λιοντάρια στην Πύλη των Λεόντων. Στο τέλος, οι αχρείοι έγραψαν και τα ονόματά τους, για να μείνουν στην Ιστορία.


Ολυμπία
Από την παραμονή των μηχανοκίνητων στο χώρο, προξενήθηκαν μεγάλες ζημιές (σ.σ.: δεκάδες εξ αυτών αναφέρονται). Και όλα αυτά έγιναν ύστερα από τη διαβεβαίωση του αντιπροσώπου του Γ’ Ράιχ, Αλτενμπουργκ, ότι η Ολυμπία είναι χώρος «που ενδιαφέρει εξαιρέτως τον Χίτλερ». Να φανταστεί κανείς και να μην τον ενδιέφερε εξαιρετικώς!


Κόρινθος

Γερμανοί αξιωματικοί και διπλωματικοί υπάλληλοι κατά διαστήματα έκλεψαν πολλά αρχαία από το μουσείο της πόλης.


Αγία Λαύρα
Από φωτιά που έβαλαν οι Γερμανοί, καταστράφηκε ο πάνω όροφος των κελιών του μοναστηριού.


Καλαμάτα
Γερμανικό πυροβολικό κανονιοβόλησε το βυζαντινό μοναστήρι της Βελανιδιάς, μέσα στο οποίο υπήρχαν πολλές βυζαντινές εικόνες και πολύτιμη βιβλιοθήκη.


Χαλκίδα
Κατά την περίοδο 1941-1942, οι Γερμανοί αρχαιολόγοι Λάουφερ και Χάρντερ έκαναν ανασκαφές. Τα ευρήματα μεταφέρθηκαν στο Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο στην Αθήνα ή αλλού. Αγνοούνται.


Κωπαΐδα
Γερμανοί αρχαιολόγοι έκαναν παράνομες ανασκαφές σε σπήλαιο της Κωπαΐδας. Ο Λάουφερ έκανε ανασκαφές σε τάφους στην περιοχή. Τα ευρήματα αγνοούνται.


Τιθορέα
Κοντά στο σταθμό της Τιθορέας οι Γερμανοί έκαναν διάφορες εργασίες. Βρήκαν είκοσι αρχαίους τάφους. Το περιεχόμενό τους δεν παραδόθηκε σε κανέναν Ελληνα αρμόδιο.

Θήβα

Θρασύτατη διάρρηξη στο μουσείο στις 29 Απριλίου 1941. Πολλά αρχαία εκλάπησαν και προξενήθηκαν μεγάλες ζημιές.

Ορχομενός

Τον Οκτώβριο του 1944 οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν ως στόχο βολής το μεσαιωνικό κάστρο. Μέρος του δυτικού τείχους γκρεμίστηκε.

Βεργίνα

Χωρίς καμιά άδεια, ο Γερμανός αρχαιολόγος Εξνερ έκανε ανασκαφές κοντά σε εκείνες του καθηγητή Ρωμαίου, μεταξύ Παλατίσας και Βεργίνας. Βρέθηκαν 4-6 τάφοι. Τα ευρήματα δεν παραδόθηκαν στις ελληνικές αρχές, αλλά στη γερμανική στρατιωτική διοίκηση. Τις υποδείξεις των Ελλήνων αρχαιολόγων να μην κάνουν ανασκαφές τις αγνόησαν.

Κέρκυρα

Από γερμανικούς βομβαρδισμούς καταστράφηκαν: τον Σεπτέμβριο του 1943 ο βυζαντινός Ναός των Αγίων Πατέρων. Οι βυζαντινοί Ναοί του Αγίου Δημητρίου και της Οδηγήτριας (σ.σ.: σε όλους υπήρχαν σπάνιες εικόνες). Η Μητρόπολη των Καθολικών, μνημείο του 16^ου αιώνα, που περιείχε έργα εξαιρετικής ιστορικής αξίας, πολύτιμες ιστορικές επιγραφές, εικόνες και άλλα κειμήλια. Ο Ναός Ευαγγελισμού. Οι τάφοι των ηρώων της ναυμαχίας της Ναυπάκτου. Η Βιβλιοθήκη (βενετικό κτίριο του 18^ου αιώνα), στην οποία υπήρχαν 70.000 τόμοι βιβλίων -μεταξύ αυτών ιστορικά χειρόγραφα, πολλές πρώτες εκδόσεις Ελλήνων και ξένων συγγραφέων (π.χ. η πρώτη έκδοση του Σαίξπηρ).

Καλαμπάκα

Οι Γερμανοί κατέστρεψαν μέρος της οροφής του επισκοπικού ναού, καθώς και φορητές εικόνες, τις οποίες χρησιμοποίησαν για φωτιά. Σε όλες τις εκκλησίες της Καλαμπάκας, σε Αγία Βαρβάρα, Αγία Τριάδα, Αγιο Γεώργιο, στη διπλή εκκλησία των Αγίων Ιωάννη και Χαραλάμπους, έβαλαν φωτιά και τις κατέστρεψαν. Οι Γερμανοί μετέτρεψαν τον επισκοπικό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου σε στάβλο.

Μετέωρα

Καταστράφηκαν ή υπέστησαν μεγάλες ζημιές το Μοναστήρι της Μεταμόρφωσης (Μετέωρον), η Αγία Μονή, ο Αγιος Νικόλαος, ο Αγιος Στέφανος, ο Αγιος Χαράλαμπος, ο Παντοκράτορας, τα Μοναστήρια Ρουσάνου και Αγίου Αθανασίου.

Ελασσόνα – Πύθιον

Για να μαγειρέψουν, οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν εικόνες.

Θεσσαλονίκη

Στις 31 Μαΐου 1944 οπλισμένοι Γερμανοί εισέβαλαν στο Μουσείο «Αγιος Γεώργιος» και έκλεψαν μαρμάρινο άγαλμα γυναίκας. Στις διαμαρτυρίες είπαν ψέματα ότι τάχα το μετέφεραν σε καταφύγιο για ασφάλεια, ενώ το έστειλαν στη Βιέννη.

Ποτίδαια

Τον Απρίλιο του 1941 οι Γερμανοί άρπαξαν όλη την αρχαιολογική συλλογή.

Χαλκιδική

Κατά τις εργασίες για στρατιωτικά έργα, οι Γερμανοί κατέστρεψαν νεκρόπολη, στην οποία βρέθηκαν σπουδαία αρχαία.

Κνωσός

Ο στρατηγός Ρίνγκελ έκλεψε από το Μουσείο της Κνωσού έντεκα πήλινα μινωικά αγγεία, μια χάλκινη υδρία και ένα λίθινο αγγείο. Για πολλές μέρες, επίσης, μετέφεραν αντικείμενα από το μουσείο στο σπίτι όπου έμενε. Στη συνέχεια, τα έστελνε στη Γερμανία (σ.σ.: αναφέρεται λίστα κλοπιμαίων). Ακόμη, Γερμανοί στρατιώτες έκλεψαν ειδώλια των θεοτήτων του υστερομινωϊκού ΙΙΙ ιερού του ανακτόρου της Κνωσού, ενώ ο βασιλικός τάφος των Ισοπάτων καταστράφηκε ολοκληρωτικά από τους Γερμανούς στο τέλος του 1941 για να χρησιμοποιήσουν το υλικό σε παραπήγματα επάκτιων πυροβολείων.

Καστέλι Κισσάμου

Στις 21 Νοεμβρίου 1943 οι Γερμανοί πήραν πάρα πολλά κομμάτια (σ.σ.: αναφέρονται συγκεκριμένα) από την εκεί αρχαιολογική συλλογή.

Γόρτυνα

Γερμανοί έκλεψαν ένα άγαλμα νύμφης ή Αφροδίτης ρωμαϊκής εποχής, ένα ανάγλυφο καθισμένης γυναίκας και επιτύμβιο ελληνιστικών χρόνων, καθώς και δύο μικρές κεφαλές. Υπεύθυνος για τα παραπάνω ο στρατηγός Ρίνγκελ. Παράλληλα, το φθινόπωρο του 1941 οι Γερμανοί για να βρουν θησαυρούς ανατίναξαν το δάπεδο του Ισείου.

Βαθύ Σάμου

Η καταστροφή άρχισε από τις 17 Νοεμβρίου 1943 με τους γερμανικούς βομβαρδισμούς. Επακολούθησε στις 23 του ίδιου μήνα η διάρρηξη του Πασχάλειου Μουσείου και η εγκατάσταση εκεί των Ιταλών αιχμαλώτων. Με τη συγκατάθεση των Γερμανών πετιούνται έξω από το μουσείο, όπου έμειναν περί τους δύο μήνες, και τον Ιανουάριο του 1944 συγκεντρώθηκαν στις κάτω αίθουσες. Πολλά είχαν θρυμματιστεί, τεμαχιστεί και έφεραν σαφή τα σημάδια της κακής μεταχείρισής τους. Ο στρατηγός Μίλερ άρπαξε διάφορα αγάλματα και ξεχωριστές κεφαλές αγαλμάτων. Το παράδειγμά του μιμήθηκαν πολλοί άλλοι Γερμανοί και Ιταλοί. Ο Κράικερ (σ.σ.: «αρχαιολόγος») πήρε ένα κιβώτιο γεμάτο αρχαία, χάλκινα και πήλινα, χωρίς να πει τι ήταν και πού τα πήγαινε. Πολλά βέβαια από τα αντικείμενα του μουσείου είχαν εξαφανιστεί πριν από τη μετάβαση του Κράικερ στη Σάμο. Τον είχαν προλάβει άλλοι δικοί του!

Μήλος

Κατά την εκτέλεση οχυρωματικών έργων κοντά στην προϊστορική πόλη Φυλακωπή, βρέθηκαν πολλά αρχαία, που γέμιζαν τουλάχιστον τέσσερα μεγάλα κιβώτια. Ολα αυτά τα κράτησε ο λοχαγός Βολντλς Ρούντολφ, μαζί με ένα λίθινο αγαλματάκι καθισμένου παιδιού σε άριστη κατάσταση. Αυτός ο λοχαγός χάρισε μερικά από τα κλοπιμαία στο στρατηγό Σπέιντερ.



πηγή