Πέρασαν 90 ολόκληρα χρόνια, από την δίκη των έξι, των ανθρώπων που θεωρήθηκαν υπεύθυνοι για συνέπειες της Μικρασιατικής Καταστροφής και καταδικάστηκαν σε θάνατο.
Τη «δίκη των έξι», με την ονομασία που έμεινε στην ελληνική ιστορία, συγκρότησαν οι βενιζελικοί αξιωματικοί της Επανάστασης του 1922 ενώπιον έκτακτου στρατοδικείου.
Συνολικά οι κατηγορήμενοι ήταν οκτώ, επτά πολιτικοί και ένας στρατιωτικός. Έξι από αυτούς εκτελέστηκαν, μετά την καταδικαστική απόφαση σε θάνατο. Αυτό ήταν και η κορύφωση του Εθνικού Διχασμού.
Συγκεκριμένα, η δίκη άρχισε στις 31 Οκτωβρίου και ολοκληρώθηκε στις 15 Νοεμβρίου του 1922.
Υπό την πίεση της κοινής γνώμης συγκροτήθηκε η Επαναστατική Επιτροπή στην Αθήνα. Μάλιστα, στις 9 Οκτωβρίου του 1922 100.000 άνθρωποι συγκεντρώνονται στην Πλατεία Συντάγματος με αίτημα την εκτέλεση όσων ευθύνονται για τις συνέπειες της Μικρασιατικής εκστρατείας.
Στη δίκη των έξι, επικεφαλής της ανακριτικής επιτροπής ανέλαβε ο υποστράτηγος Θεόδωρος Πάγκαλος. Βοηθοί του ήταν οι συνταγματάρχες Ιωάννης Καλογεράς και Χαράλαμπος Λούφας.
Σύμφωνα με το πόρισμα που εκδόθηκε στις 24 Οκτωβρίου του 1922, οι Δημήτριος Γούναρης (59 ετών, πρώην Πρωθυπουργός), Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης (68 ετών, πρώην Πρωθυπουργός), Νικόλαος Στράτος (50 ετών, πρώην Πρωθυπουργός ), Νικόλαος Θεοτόκης (44 ετών, Υπουργός Στρατιωτικών στην κυβέρνηση Πρωτοπαπαδάκη), Γεώργιος Μπαλτατζής (56 ετών, Υπουργός Εξωτερικών στις κυβερνήσεις Γούναρη και Πρωτοπαπαδάκη), Ξενοφών Στρατηγός, υποστράτηγος ε.α. (53 ετών, Υπουργός Συγκοινωνιών στην κυβέρνηση Γούναρη), Μιχαήλ Γούδας, υποναύαρχος ε.α. (54 ετών, Υπουργός Εσωτερικών στην κυβέρνηση Γούναρη) και Γεώργιος Χατζανέστης, αντιστράτηγος (59 ετών, Αρχιστράτηγος Μικράς Ασίας και Θράκης), παραπέμφθηκαν να δικασθούν στο έκτακτο στρατοδικείο με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας.
Οι κατηγορούμενοι θέλησαν-δικαίως- να δικασθούν από το Ειδικό Δικαστήριο αλλά απορρίφθηκε από τον Θεόδωρο Πάγκαλο με εξωνομική αιτιολόγηση. Μετά την απόρριψη των ενστάσεων των κατηγορουμένων, εξετάστηκαν συνολικά 24 μάρτυρες, 12 μάρτυρες κατηγορίας και 12 υπεράσπισης.
Στις 15 Νοεμβρίου, 7.15 π.μ., ο στρατηγός Αλέξανδρος Οθωναίος διάβασε την τελική ετυμηγορία του δικαστηρίου:
«Εν ονόματι του Βασιλέως των Ελλήνων Γεωργίου Β' το Έκτακτον Στρατοδικείον συσκεφθέν κατα νόμον, κηρύσσει παμψηφεί τους μεν Γεώργιον Χατζανέστην, Δημήτριον Γούναρην, Νικόλαον Στράτον, Πέτρον Πρωτοπαπαδάκην, Γεώργιον Μπαλτατζήν και Νικόλαον Θεοτόκην εις την ποινήν του Θανάτου. Τους δε Μιχαήλ Γούδαν και Ξενοφώντα Στρατηγόν εις την ποινήν των ισοβίων δεσμών. Διατάσσει την στρατιωτικήν καθαίρεσιν των Γεωργίου Χατζανέστη, αρχιστρατήγου, Ξενοφώντος Στρατηγού, υποστρατήγου και Μιχαήλ Γούδα, υποναυάρχου και επιβάλλει αυτούς τα έξοδα και τέλη. Επιδικάζει παμψηφεί χρηματικήν αποζημίωσιν υπέρ του Δημοσίου κατά του Δ. Γούναρη δραχμών 200 χιλιάδων, Ν. Στράτου δραχμών 335 χιλιάδων, Γ. Μπαλτατζή και Ν. Θεοτόκη δραχμών 1 εκατομμυρίου και Μ. Γούδα δραχμών 200 χιλιάδων. Εγκρίθη, απεφασίσθη και εδημοσιεύθη εν Αθήναις τη 15η Νοεμβρίου 1922.»
Τα μαντάτα μεταφέρει στους κατηγορούμενους, οι οποίοι κρατούνταν στις φυλακές Αβέρωφ, ο επαναστατικός επίτροπος, Νεόκοσμος Γρηγοριάδης.
Λίγες ώρες αργότερα εκτελούνται με 36 πυροβολισμούς και το μεσημέρι της ίδιας ημέρας κηδεύονται στο Α' Νεκροταφείο, κάτω από αυστηρά μέτρα ασφαλείας. Ο λόγος που οι εκτελέσεις έγιναν τόσο γρήγορα, ήταν με προτροπή του Πάγκαλου.
Για το λαϊκό αίσθημα...
Οι άνθρωποι που θεωρήθηκαν υπεύθυνοι για τις συνέπειες της Μικρασιατικής Καταστροφής, και το πλήρωσαν με τη ζωή τους, δεν είχαν διαπράξει προδοσία σε βάρος της Ελλάδας στην πραγματικότητα. Ο λόγος της εκτέλεσής τους ήταν επειδή, κυρίως, έπρεπε να ικανοποιηθεί το λαϊκό αίσθημα...
Δικαίωση μετά θάνατον
Ο Μιχαήλ Πρωτοπαπαδάκης, εγγονός του Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη, στις 20 Ιανουαρίου του 2008 προσέφυγε στον Άρειο Πάγο, ζητώντας επανάληψη της δίκης και ακύρωση της απόφασης του Εκτάκτου Επαναστατικού Στρατοδικείου Αθηνών της 15ης Νοεμβρίου 1922 .
Η επιστολή του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου προς τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης Παναγή Τσαλδάρη και ένα απόσπασμα από την ομιλία του Ελευθερίου Βενιζέλου στη Βουλή ήταν τα νέα στοιχεία που επικαλέστηκε ο Μιχαήλ Πρωτοπαπαδάκης.
Τελικά, στις 20 Οκτωβρίου 2010 το δικαστήριο έκανε δεκτή την αίτηση του Μιχαήλ Πρωτοπαπαδάκη, κρίνοντας αθώους τους έξι καταδικασθέντες σε θάνατο από το Έκτακτο Επαναστατικό Δικαστήριο Αθηνών.
Έτσι, μετά από περίπου 90 χρόνια, οι άνθρωποι που πλήρωσαν με τη ζωή τους την ικανοποίηση του λαϊκού αισθήματος, δικαιώθηκαν μετά θάνατον!
ΠΗΓΗ
